Akademsko poštenje označava demonstraciju i podržavanje najvišeg integriteta i poštenja u svim akademskim poslovima kojima se bavite u sastavu obrazovnih institucija.
Redakcija časopisa A PRIORI donosi konačnu odluku o tome koji će se rukopisi objaviti. Prilikom donošenja odluke redakcija rukovodi se uređivačkom politikom vodeći računa o zakonskim propisima koji se odnose na klevetu, kršenja autorskih prava i plagiranje.
Redakcija zadržava diskreciono pravo da primljene rukopise procijeni i ne objavi, ukoliko utvrdi da ne odgovaraju propisanim sadržinskim i formalnim kriterijumima. U redovnim okolnostima, redakcija obavještava autora o tome da li je prihvatila tekst u roku od 1 do 3 mjeseca od datuma prijema rukopisa.
Redakcija ne smije imati bilo kakav sukob interesa u vezi sa rukopisima koje razmatra. Ako takav sukob interesa postoji, o izboru recenzenata i sudbini rukopisa odlučuje glavni urednik. Urednik i članovi redakcije su dužni da blagovremeno prijave postojanje sukoba interesa.
Redakcija je dužna da sud o rukopisu donosi na osnovu njegovog sadržaja, bez rasnih, polnih/rodnih, vjerskih, etničkih ili političkih predrasuda.
Urednik i članovi redakcije ne smiju da koriste neobjavljen materijal iz predatih rukopisa za svoja istraživanja bez izričite pisane dozvole autora, a informacije i ideje iznesene u predatim rukopisima moraju se čuvati kao povjerljive i ne smiju se koristiti za sticanje lične koristi.
Urednici i članovi redakcije dužni su da preduzmu sve razumne mjere kako bi identitet recenzenata ostao nepoznat autorima prije, tokom i nakon postupka recenzije i kako bi identitet autora ostao nepoznat recenzentima do okončanja postupka recenzije.
OBAVEZE AUTORA
Autori garantuju da rukopis predstavlja njihov originalan doprinos, da nije objavljen ranije i da se ne razmatra za objavljivanje na drugom mjestu. Istovremeno predavanje istog rukopisa u više časopisa predstavlja kršenje etičkih standarda. Takav rukopis se momentalno isključuje iz daljeg razmatranja.
U slučaju da je poslati rukopis rezultat naučnoistraživačkog projekta ili da je, u prethodnoj verziji, bio izložen na skupu u vidu usmenog saopštenja (pod istim ili sličnim naslovom), detaljniji podaci o projektu, konferenciji i slično, navode se u prvoj fusnoti u radu. Rad koji je već objavljen u nekom časopisu neće biti preštampan u časopisu A PRIORI.
Autori su dužni da se pridržavaju etičkih principa koji se odnose na naučnoistraživački rad. Autori garantuju i da rukopis ne sadrži neosnovane ili nezakonite tvrdnje i ne krši prava drugih. Izdavač neće snositi nikakvu odgovornost u slučaju ispostavljanja bilo kakvih zahtjeva za naknadu štete.
Sadržaj rada
Rad treba da sadrži dovoljno detalja i referenci kako bi se recenzentima, a potom i čitaocima omogućilo da provjere tvrdnje koje su u njemu iznesene. Namjerno iznošenje netačnih tvrdnji predstavlja kršenje etičkih principa. Prikazi moraju biti precizni i objektivni.
Autori snose svu odgovornost za sadržaj predatih rukopisa i dužni su da, ako je to potrebno, prije njihovog objavljivanja pribave saglasnost svih lica ili institucija koje su neposredno učestvovale u istraživanju koje je u rukopisu predstavljeno.
Autori koji žele da u rad uključe ilustracije, tabele ili druge materijale koji su već negdje objavljeni dužni su da za to pribave saglasnost nosilaca autorskih prava. Materijal za koji takvi dokazi nisu dostavljeni smatraće se originalnim djelom autora.
Autorstvo
Autori su dužni da kao autore navedu samo ona lica koja su značajno doprinijela sadržaju rukopisa, odnosno dužni su da sva lica koja su značajno doprinijela sadržaju rukopisa navedu kao autore. Ako su u bitnim aspektima istraživačkog projekta i pripreme rukopisa učestvovala i druga lica koja nisu autori, njihov doprinos treba pomenuti u napomeni ili zahvalnici.
Navođenje izvora
Autori su dužni da ispravno citiraju izvore koji su bitno uticali na sadržaj istraživanja i rukopisa. Informacije koje su dobili u privatnom razgovoru ili korespondenciji sa trećim licima, prilikom recenziranja prijava projekata ili rukopisa i slično, ne smiju se koristiti bez izričite pisane dozvole izvora.
Plagijarizam
Upozoravamo autore da se za svaki rukopis provjerava da li je plagijat.
Rukopisi kod kojih postoje jasne indicije da se radi o plagijatu biće automatski odbijeni i rad će biti odbijen bez dalje recenzije.
Plagiranje, odnosno preuzimanje tuđih ideja, riječi ili drugih oblika kreativnog izraza i predstavljanje kao svojih, predstavlja grubo kršenje naučne i izdavačke etike. Plagiranje može da uključuje i kršenje autorskih prava, što je zakonom kažnjivo.
Ako se ustanovi da je rad koji je objavljen u časopisu plagijat, isti će biti povučen u skladu sa procedurom opisanom pod Povlačenje objavljenih radova, a autoru neće biti dozvoljeno da u budućnosti objavljuje radove u časopisu A PRIORI.
Plagijat obuhvata sledeće:
- doslovno ili gotovo doslovno preuzimanje ili smišljeno parafraziranje (u cilju prikrivanja plagijata) dijelova tekstova drugih autora bez jasnog ukazivanja na izvor ili obilježavanje kopiranih fragmenata (na primjer, korištenjem navodnika);
- kopiranje slika ili tabela iz tuđih radova bez pravilnog navođenja izvora i/ili bez dozvole autora ili nosilaca autorskih prava.
U nastavku ćemo pored plagijarizma pobrojati najčešće oblike kršenja akademskog poštenja koji su zabranjeni od strane većine akademskih institucija:
Plagijarizmom se u akademskom okruženju smatra usvajanje ili reprodukcija izvornih intelektualnih kreacija (poput koncepata, ideja, metoda, podataka ili izraza, itd.) drugog autora (bilo da je riječ o pojedincu, grupi ili organizaciji) bez odgovarajućeg priznanja (akreditacije). To se može kretati od posuđivanja određene fraze ili rečenice do parafraziranja tuđe izvorne ideje bez navođenja. Danas je u našem umreženom digitalnom svijetu najčešći oblik plagijarizma kopiranje i lijepljenje internet materijala bez navođenja izvora.
Uobičajeni oblici plagijarizma
Postoji deset glavnih oblika plagijarizma koje studenti vrše i to su:
- Predaja tuđeg rada kao svog.
- Uzimanje odlomaka iz vlastitog prethodnog rada bez navođenja citata.
- Prepisivanje nečijeg djela bez pravilnog navođenja izvora.
- Korištenje citata, ali ne navodeći izvor.
- Ispreplitanje različitih izvora u djelu bez navođenja izvora.
- Citiranje nekih, ali ne svih dijelova koje treba citirati.
- Spajanje citiranih i necitiranih dijelova rada.
- Pružanje odgovarajućih citata, ali uz neuspješno mijenjanje strukture i teksta posuđenih ideja.
- Netačno pozivanje na izvor.
- Previše oslanjanja na tuđi rad. Neuspjeh unošenja izvorne misli u tekst.
Kao student, postajete član naučne zajednice koja cijeni tuđe ideje. U stvari, od vas će se rutinski tražiti da referencirate i raspravljate o mislima i pisanju drugih ljudi tokom stvaranja vlastitog djela. Zato je toliko važno razumjeti šta je plagijarizam i korake koje možete preduzeti da biste ga izbjegli.
Izbjegavanje plagijarizma
Slijedi nekoliko korisnih smjernica koje će vam pomoći da izbjegnete plagijarizam i pokažete akademsko poštenje u svom radu:
Citati: Ako direktno citirate neko drugo djelo, navedite svoj izvor.
Parafraza: Ako tuđu ideju pretočite u svoje riječi, još uvijek trebate navesti autora.
Vizuelni materijali: ako navodite statistiku, grafikone ili tabele iz studije, navedite izvor. Imajte na umu da ukoliko vi niste izvršili izvorno istraživanje, tada trebate navesti osobu (e) ili instituciju itd. koje to jesu uradile.
Najlakši način da se osigurate da slučajno ne plagirate tuđi rad je vođenje pažljivih bilješki dok istražujete. Ako istražujete na webu, obavezno kopirajte i zalijepite veze u bilješke kako biste mogli pratiti web mjesta koja posjećujete. Obavezno navedite sve izvore koje konsultujete.
Posljedice plagijarizma
U akademskom svijetu plagijarizam studenata obično se smatra vrlo ozbiljnim kaznenim djelom koje može rezultovati kaznama kao što je loš uspjeh na pojedinačnom ispitu, čitavom kursu ili čak izbacivanjem iz institucije.
Varanje
Varanje može imati oblik puškica, prepisivanja gledajući u nečiji tuđi rad tokom ispita ili bilo kakvog zabranjenog oblika razmjene informacija među učenicima tokom ispita. Tokom godina su razrađene razvijene metode varanja i to: skrivanje bilješki u toaletu, u grafičke digitrone, mobiln etelefone i druge elektronske uređaje. Varanje se od ostalih oblika akademskog nepoštenja razlikuje po tome što se u varanje mogu uključiti ljudi bez ikakve akademske koristi po same sebe. Pa na primjer, učenik može nedopušteno pomagati prijatelju tokom testa, tako što mu šalje odgovore na pitanja i time vrši radnju varanja, a pri tome nema nikakvih benefita za sebe.
Prevara
Prevara je pružanje lažnih podataka ispitivaču a tiče se akademskim testiranja. Primjeri prevara uključuju uzimanje više vremena za polaganje kod kuće nego što je dopušteno, pružanje nepoštenih izgovora kada se traži produćenje roka ili lažno tvrđenje da ste predali rad.
Falsifikovanje
Falsifikovanje je izmišljanje podataka, informacija ili citata u akademskom zadatku. To uključuje izmišljanje citata radi podupiranja argumenata ili izmišljanje citata. Falsifikacija je najčešća u prirodnim naukama, gdje studenti ponekad falsifikuju podatke kako bi eksperimenti “uspjeli” ili se izvode lažne tvrdnje o provedenom istraživanju.
Sukob interesa
Autori su dužni da u radu ukažu na finansijske ili bilo koje druge sukobe interesa koji bi mogli da utiču na iznesene rezultate i interpretacije.
Greške u objavljenim radovima
U slučaju da autori otkriju važnu grešku u svom radu nakon njegovog objavljivanja, dužni su da momentalno o tome obavijeste urednika ili izdavača i da sa njima sarađuju kako bi se rad povukao ili ispravio.
Predavanjem rukopisa redakciji časopisa A PRIORI autori se obavezuju na poštovanje navedenih obaveza.
OBAVEZE RECENZENATA
Recenzenti su dužni da stručno, argumentovano, nepristrasno i u zadatim rokovima dostave uredniku ocjenu naučne vrijednosti rukopisa.
Recenzenti evaluiraju radove u odnosu na usklađenost teme rada sa profilom časopisa, relevantnost istraživane oblasti i primijenjenih metoda, originalnost i naučnu relevantnost podataka iznesenih u rukopisu, stil naučnog izlaganja i opremljenost teksta naučnim aparatom.
Recenzent koji ima osnovane sumnje ili saznanja o kršenju etičkih standarda od strane autora dužan je da o tome obavijesti urednika. Recenzent treba da prepozna važne objavljene radove koje autori nisu citirali. On treba da upozori urednika i na bitne sličnosti i podudarnosti između rukopisa koji se razmatra i bilo kojeg drugog objavljenog rada ili rukopisa koji je u postupku recenzije u nekom drugom časopisu, ako o tome ima lična saznanja. Ako ima saznanja da se isti rukopis razmatra u više časopisa u isto vrijeme, recenzent je dužan da o tome obavijesti urednika.
Recenzent ne smije da bude u sukobu interesa sa autorima ili sponzorom istraživanja. Ukoliko postoji sukob interesa, recenzent je dužan da o tome momentalno obavijesti urednika.
Recenzent koji sebe smatra nekompetentnim za temu ili oblast kojom se rukopis bavi dužan je da o tome obavijesti urednika.
Recenzija mora biti objektivna. Komentari koji se tiču ličnosti autora smatraju se neprimjerenim. Sud recenzenata mora biti jasan i potkrijepljen argumentima.
Rukopisi koji su poslati recenzentu smatraju se povjerljivim dokumentima. Recenzenti ne smiju da koriste neobjavljen materijal iz predatih rukopisa za svoja istraživanja bez izričite pisane dozvole autora, a informacije i ideje iznesene u predatim rukopisima moraju se čuvati kao povjerljive i ne smiju se koristiti za sticanje lične koristi.
RAZRJEŠENjE SPORNIH SITUACIJA
Svaki pojedinac ili institucija mogu u bilo kom trenutku da uredniku i/ili redakciji prijave saznanja o kršenju etičkih standarda kao i druge nepravilnosti i da o tome dostave neophodne informacije/dokaze.
Provjera iznesenih navoda i dokaza
Glavni i odgovorni urednik će u dogovoru sa redakcijom odlučiti da li da pokreteće postupak koji ima za cilj provjeru iznesenih navoda i dokaza.
Tokom tog postupka svi izneseni dokazi smatraće se povjerljivim materijalom i biće predočeni samo onim licima koja su direktno uključena u postupak.
Licima za koja se sumnja da su prekršila etičke principe biće data mogućnost da odgovore na optužbe iznesene protiv njih.
Ako se ustanovi da je zaista došlo do nepravilnosti, procijeniće se da li ih treba okarakterisati kao manji prekršaj ili grubo kršenje etičkih standarda.
Manji prekršaj
Situacije okarakterisane kao manji prekršaj rješavaće se u direktnoj komunikaciji sa licima koja su prekršaj učinila, bez uključivanja trećih lica, npr.:
- obavještavanjem autora/recenzenata da je došlo do manjeg prekršaja koji je proistekao iz nerazumijevanja ili pogrešne primjene akademskih standarda;
- pismo upozorenja autoru/recenzentu koji je učinio manji prekršaj.
Grubo kršenje etičkih principa
Odluke u vezi sa grubim kršenjem etičkih standarda donosi glavni i odgovorni urednik, u saradnji sa redakcijom i, ako je to potrebno, određenom grupom stručnjaka. Mjere koje će preduzeti mogu biti slledeće:
- objavljivanje saopštenja ili uvodnika u kom se opisuje slučaj kršenja etičkih principa;
- slanje službenog obavještenja rukovodiocima ili poslodavcima autora/recenzenta (ukoliko je navedena afilijacija);
- povlačenje objavljenog rada u skladu sa procedurom opisanom pod Povlačenje objavljenih radova;
- autorima će biti zabranjeno da tokom određenog perioda šalju radove u časopis;
- upoznavanje relevantnih stručnih organizacija ili nadležnih organa sa slučajem kako bi mogli da preduzmu odgovarajuće mjere.
Prilikom razrješavanja spornih situacija redakcija se rukovodi smjernicama i preporukama Odbora za etiku u izdavaštvu (Committee on Publication Ethics – COPE): http://publicationethics.org/resources/.
POVLAČENjE OBJAVLjENIH RADOVA
U slučaju kršenja prava da li izdavača, nosilaca autorskih prava ili autora, ili pak povrede profesionalnih etičkih kodeksa, tj. u slučaju slanja istog rukopisa u više časopisa u isto vrijeme, lažnih tvrdnji o autorstvu, plagijatu, manipulaciji podacima u cilju prevare, kao i u svim drugim slučajevima grubog kršenja etičkih principa, objavljeni rad se povlači.
Standardi za razrješavanje situacija kada mora doći do povlačenja rada definisani su od strane biblioteka i naučnih tijela, a ista praksa je usvojena i od strane časopisa A PRIORI: u elektronskoj verziji izvornog članka (onog koji se povlači) uspostavlja se veza (HTML link) sa obavještenjem o povlačenju. Povučeni članak se čuva u izvornoj formi, ali sa vodenim žigom na PDF dokumentu, na svakoj stranici, koji ukazuje da je članak povučen (RETRACTED).